Herken je dit? Ondanks je beste inspanningen loopt de planning van je maakbedrijf regelmatig uit de hand. Wanneer een order verschuift, mis je de impact op je totale planning. Het gevolg: late levertijden, een te hoge voorraad en wisselende kwaliteit. Dit drukt niet alleen op je marges, maar zorgt ook voor ontevreden klanten.
Frustrerend, maar je bent zeker niet de enige. Veel maakbedrijven worstelen met hun capaciteitsplanning. Je zoekt naar manieren om overzicht te krijgen en meer grip te houden op je productieproces. Je wilt weten wat de gevolgen zijn als je een order naar voren haalt en waar de knelpunten zitten.
In de praktijk zien we dat het bij maakbedrijven vaak ontbreekt aan helder inzicht in bewerkingstijden, materiaalplanning en personeelscapaciteit. Het goede nieuws? Met de juiste aanpak kun je meer overzicht krijgen in je planning.
In dit artikel ontdek je 6 concrete vragen die je jezelf kunt stellen voor een scherpere capaciteitsplanning.
Wat is capaciteitsplanning en waarom is het zo belangrijk?
Maar eerst: waarom is het zo belangrijk om een goede capaciteitsplanning te hebben in jouw maakbedrijf?
Capaciteitsplanning draait om het slim inzetten van je mensen, machines, materialen en tijd. Zo haal je het beste uit je productie. Dat klinkt duidelijk, maar in de praktijk is het één van de grootste uitdagingen voor maakbedrijven.
Traditioneel werken veel maakbedrijven met losse Excel-sheets per afdeling. Het grootste probleem? Excel-planningen reageren niet op veranderingen in je materiaalplanning. Als je bijvoorbeeld een belangrijke levering mist, past je Excel-planning zich niet automatisch aan.
Een geïntegreerde capaciteitsplanning helpt je bij:
• Betrouwbare levertijden: Klanten willen weten wanneer ze hun product kunnen verwachten. Mis je deadlines? Dan heeft dat direct invloed op je reputatie en klanttevredenheid.
• Lagere kosten: Spoedbestellingen, overwerk en stilstaande machines kosten je onnodig veel geld.
• Maximale benutting van je capaciteit: Geen overbelasting van je team en geen machines die stilstaan.
• Slimmere beslissingen: Door te weten wanneer je capaciteit tekortkomt, kun je op tijd bijsturen met extra personeel of machines.
1. Wat is je productiemethode?
Voordat je aan je planning begint, is het belangrijk om helder te hebben wat de productiemethode is van jouw maakbedrijf. Maak je net zoals IKEA producten voor de voorraad? Of ben je een maakbedrijf zoals MAMMOET dat volledig maatwerk ontwikkelt voor complexe klantvragen?
De plaats waar je klant in je productieproces “binnenkomt” – het klantorderontkoppelpunt – bepaalt in grote mate je capaciteitsplanning. Bij Engineer-to-Order begin je pas met produceren nadat de klant getekend heeft, terwijl bij Make-to-Stock de producten al klaar liggen voordat er een klant is.
Iedere productiemethode vraagt een andere focus op je capaciteitsplanning:
- Hoe je jouw mensen, materialen en machines inzet
- Je voorraadstrategie: wil je veel of weinig op voorraad houden?
- Welke planningsmethode het beste bij je past
In de maakindustrie zijn dit de meest voorkomende productiemethoden.
| Productiemethode | Wanneer start productie? | Geschikt voor |
|---|---|---|
| Engineer-to-Order (ETO) | Volledig ontwerp en bouw op maat. | Complexe machines, bruggen, schepen. |
| Make-to-Order (MTO) | Productie start na ontvangst van klantorder. | Maatwerk, zoals machinebouw of speciale elektronica. |
| Configure-to-Order (CTO) | Productie samenstellen uit basisonderdelen op klantvraag | Producten met veel varianten zoals auto’s en industriële apparatuur. |
| Assemble-to-Order (ATO) | Basisonderdelen op voorraad, assemblage na order. | Configureerbare producten zoals laptops en keukens. |
| Make-to-Stock (MTS) | Productie op basis van verwachte vraag. | Consumentenproducten met voorspelbare vraag. |
2. Heb je jouw bewerkingstijden helder?
Begin met het meten en vastleggen van de werkelijke productietijden. Zo bouw je jouw planning op feiten en niet op aannames.
Een planning zonder realistische bewerkingstijden is als bouwen op drijfzand. Wanneer je niet nauwkeurig weet hoelang een zaag-, las- of assemblagehandeling duurt, kunnen kleine afwijkingen uitgroeien tot forse vertragingen in je productieproces.
Start bijvoorbeeld met het bijhouden van:
- Start- en eindtijden van het hele productieproces
- Tijdsduur van afzonderlijke stappen, zoals het frezen van een plaat
Dit helpt je om steeds nauwkeuriger te voorspellen hoeveel tijd een bewerkingsstap kost. Met die informatie maak je planningen die beter kloppen.
Tip: Verwerk de bewerkingstijden in je stuklijsten. Zo heb je naast de materialen een completer beeld van wat er nodig is om iets te produceren. Dit maakt het ook makkelijker om deze data in de toekomst terug te vinden en te gebruiken.
3. Wil je plannen met eindige of oneindige capaciteit?
Ga je voor een grove schatting of een precieze planning? Beide aanpakken hebben eigen voor- en nadelen.
Bij een oneindige capaciteitsplanning ga je ervan uit dat er altijd voldoende capaciteit beschikbaar is om de geplande productie uit te voeren.
Dit is wat er gebeurt wanneer je in Excel plant – je plaatst een balkje in je tijdlijn zonder rekening te houden met wat er gebeurt als materialen later komen of medewerkers uitvallen. Je gaat er simpelweg van uit dat je altijd voldoende mensen en middelen hebt, wat in de praktijk zelden het geval is.
Bij eindige capaciteitsplanning houd je rekening met alle beperkingen in mensen, materialen en machines.
Vaak zie je in maakbedrijven een combinatie van beide methodes. Plannen met oneindige capaciteit geeft je snel een globaal beeld en helpt bij lange termijnplanning. Daarna verfijn je de planning met eindige capaciteit om deze haalbaar en realistisch te maken.
| Oneindige capaciteit | Eindige capaciteit | |
|---|---|---|
| Voordelen | • Simpel en snel te berekenen • Handig voor een grove inschatting • Geschikt voor maakbedrijven met flexibele capaciteit | • Betere benutting van mensen, machines en materialen • Realistischere planning • Betrouwbaardere levertijden |
| Nadelen | • Leidt tot onrealistische planningen • Vergroot risico op knelpunten en vertragingen • Vraagt extra aanpassingen om werkbaar te zijn | • Complexer en rekent intensiever • Vraagt nauwkeurige data van capaciteit en bewerkingstijden • Kan resulteren in langere levertijden bij beperkte capaciteit |
In een planningsmodule van een moderne ERP-omgeving kun je de voordelen van beide methoden combineren. Je begint met een globale planning op projectniveau (voor de projectleider) en werkt die vervolgens uit naar gedetailleerde planningen per afdeling. Zo houden afdelingshoofden overzicht over hun capaciteit, terwijl projectleiders de grote lijnen bewaken.
4. Wat is je kritische pad?
Wil je je productieproces versnellen? Kijk dan naar je kritische pad. Dit is de reeks taken die bepaalt hoelang je project minimaal duurt.
Te vaak focussen maakbedrijven zich op het voltooien van elke fase voordat ze aan de volgende beginnen. Dit leidt tot onnodig lange doorlooptijden. In werkelijkheid kun je veel stappen parallel laten verlopen, vooral bij engineering en inkoop.
Je kunt vaak al beginnen met de volgende stap voordat de vorige helemaal klaar is. Bijvoorbeeld:
- Engineering ontwerpt een product met standaardonderdelen (lange levertijd) en maatwerk
- Ze geven de standaardonderdelen alvast vrij voor inkoop terwijl ze doorwerken aan het maatwerk
In jouw productieproces lopen engineering, inkoop en productie vaak door elkaar. Daarom is het zo belangrijk om je kritische pad te kennen. Wacht je tot alle afdelingen helemaal klaar zijn? Dan kan je order maanden vertraging oplopen.
Dit is het principe van Critical Path Method (CPM):
- Bepaal de langste reeks afhankelijke taken
- Bereken vervolgens de minimale projectduur
Taken op het kritische pad hebben geen speling – elke vertraging betekent vertraging in het hele project.
Een voorbeeld:
| Stap | Dagen | Afhankelijk van |
|---|---|---|
| Ontwerp | 3 | – |
| Materiaal bestellen | 5 | Ontwerp |
| Materiaal ontvangen | 2 | Bestelling |
| CNC-programmering | 2 | Ontwerp |
| CNC-bewerking | 4 | Programmering en materiaal |
| Kwaliteitscontrole | 1 | Bewerking |
| Afwerking | 2 | Kwaliteitscontrole |
Het kritische pad is hier: Ontwerp → Materiaal bestellen → Materiaal ontvangen → CNC-bewerking → Kwaliteitscontrole → Afwerking = 17 dagen.
CNC-programmering zit niet op het kritische pad omdat productie niet hoeft te wachten op de bestelling. Ze kunnen direct na ontwerp starten.
5. Wat is je deadline voor je SAT en FAT?
Tijdens de Site Acceptance Test (SAT) test je de machine op locatie van de klant. Maar daarvóór test je de machine eerst op jouw locatie tijdens de Factory Acceptance Test (FAT). En die FAT is vaak een uitdagende deadline.
Een praktische tip: reken voor deze deadline terug vanuit de SAT. Haal er de levertijd en verzendtijd vanaf en houd voor de zekerheid een buffer aan van enkele dagen. Zo kom je uit bij de deadline voor je FAT.
6. Heb je duidelijke go/no-go momenten?
Kies duidelijke beslismomenten tussen projectfases zoals sales, engineering, inkoop en productie. Wat moet minimaal afgerond zijn vóór de volgende stap?
Een handig framework hiervoor is het StageGate-model.
- Stage: Dit is elke stap in het productieproces.
- Gate: De voorwaarden waar je minimaal aan moet voldoen.
Bijvoorbeeld: Sales moet een getekende sales lay-out leveren voordat engineering kan starten. Dit voorkomt dat weken aan engineeringswerk verloren gaan omdat de klant achteraf toch een andere layout wil.
Hieronder is een versimpelde weergave van wat een afdeling moet aanleveren voordat de volgende afdeling kan beginnen.
Start vandaag met een betere planning
Met een effectieve capaciteitsplanning kun je je productieproces aanzienlijk verbeteren. De vragen in dit artikel helpen je om meer grip te krijgen op je planning en betrouwbaardere levertijden te realiseren.
Je worstelt waarschijnlijk al een tijd met je planning, waarbij gemiste deadlines, overvolle werkplaatsen en ontevreden klanten je dagelijkse uitdagingen zijn. Deze problemen los je niet in één keer op, maar door stap voor stap je planningsproces te verbeteren.
De essentie van goede capaciteitsplanning is het samenbrengen van je materiaalbehoefte en je capaciteitsbehoefte. Traditionele planningen missen deze verbinding, waardoor je materialen hebt maar geen mensen, of andersom. Een moderne ERP-oplossing brengt deze werelden samen en toont direct de impact wanneer een levering uitloopt of een medewerker uitvalt.
Wij bij Starcode zien dagelijks hoe maakbedrijven worstelen met hun capaciteitsplanning. Met onze ERP-oplossingen helpen we deze bedrijven om meer inzicht te krijgen in hun processen en betere beslissingen te nemen over hun planning.
Wil je weten hoe je dit concreet kunt toepassen in jouw maakbedrijf? Plan dan gratis een vrijblijvende demo bij ons. Wij laten je graag zien hoe de planningsmodule in Starcode ERP jouw planning naar een hoger niveau kan tillen.
